Mondros ateşkes antlaşması'nın 7. maddesi ne anlama geliyor?

Mondros Ateşkes Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri arasında 30 Ekim 1918'de imzalanan ve I. Dünya Savaşı'nı sona erdiren bir ateşkes antlaşmasıdır. Antlaşmanın 7. maddesi, özellikle tartışmalı ve geniş yorumlara açık bir hüküm olarak öne çıkmıştır. Bu madde, İtilaf Devletleri'ne Osmanlı topraklarını işgal etme yetkisi veren bir hüküm içermektedir.

Madde 7'nin orijinal metni şu şekildedir:

Bu madde, İtilaf Devletleri'ne Osmanlı İmparatorluğu'nun herhangi bir bölgesini, kendilerince "stratejik" olarak değerlendirdikleri noktaları işgal etme yetkisi vermiştir. "Güvenliklerini tehdit edecek bir durum" ifadesi oldukça esnek ve keyfi yorumlanabilir bir kavramdı.

Bu madde ile İtilaf Devletleri:

• Osmanlı topraklarında istedikleri yeri, istedikleri gerekçeyle işgal edebileceklerdi.
• İşgal için somut bir tehdit olması şartı aranmıyor, sübjektif bir "tehdit" değerlendirmesi yeterli görülüyordu.
• Osmanlı hükümetinin bu tür işgallere itiraz etme veya engelleme hakkı pratikte yoktu.

Madde, antlaşmanın en tehlikeli maddelerinden biri olarak kabul edilmiştir çünkü adeta Osmanlı İmparatorluğu'nun tamamının işgal edilmesinin önünü açan bir hukuki zemin oluşturmuştur.

7. Madde, İtilaf Devletleri tarafından çok geniş bir şekilde yorumlanarak uygulanmıştır:

• İngilizler, Musul'u (ateşkesten sonra), ardından Çanakkale ve İstanbul Boğazları'nı, Samsun ve Merzifon'u işgal etmişlerdir.
• Fransızlar, Adana, Mersin ve Osmaniye gibi Güney Anadolu şehirlerini işgal etmişlerdir.
• İtalyanlar, Antalya ve Konya çevresini işgal etmiştir.

Bu işgallerin hemen hemen tamamı "bölgedeki asayişin bozulması", "Hıristiyan nüfusun tehlikede olduğu iddiası" veya "komünist tehdidi" gibi, 7. madde kapsamında değerlendirilen gerekçelerle yapılmıştır. İstanbul'un resmi işgali (16 Mart 1920) bile bu maddeye dayandırılmaya çalışılmıştır.

7. Madde, Mondros Ateşkesi'nin bir barış antlaşması değil, fiili bir teslimiyet belgesi olduğunu gösteren en açık kanıtlardan biridir.

• Vatanın bütünlüğünü tehdit etmiş, Türk halkında büyük bir infial uyandırmıştır.
• İşgaller karşısında padişah ve Osmanlı hükümetinin etkisiz kalması, halkın kendi kaderini eline alması gerektiği düşüncesini güçlendirmiştir.
• Kuva-yi Milliye'nin ortaya çıkışında ve Türk Kurtuluş Savaşı'nın başlamasında doğrudan bir tetikleyici rol oynamıştır. Mustafa Kemal Atatürk'ün Samsun'a çıkış gerekçelerinden biri de bu maddeden kaynaklanan işgaller ve bölgedeki karışıklıklardı.

Sonuç olarak, Mondros Ateşkes Antlaşması'nın 7. maddesi, İtilaf Devletleri'ne Osmanlı topraklarını parçalama ve işgal etme konusunda sınırsız bir yetki vermiş, bu durum Türk Milleti'nin milli bilincinin uyanmasına ve Kurtuluş Savaşı'nın başlamasına zemin hazırlayan en önemli faktörlerden biri olmuştur.